Έχω δει αρκετά βίντεο στο youtube αλλά και ζωντανή επίδειξη capoeira με πολλά άτομα να σχηματίζουν έναν κύκλο (“Roda”) και μέσα σε αυτόν δύο τύπαδες να χορεύουν έναν χορό που θα το παρομοίαζαν πολλοί με το break dance, υπό τους ήχους παραδοσιακών οργάνων. Όταν έμαθα ότι πίσω από αυτές τις χορευτικές φιγούρες κρύβεται μια πολεμική τέχνη ομολογώ να πω ότι μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Τι είναι είναι όμως το capoeira; Πολεμική τέχνη ή χορός;
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Το 16ο αιώνα στη Βραζιλία...αποικία της Πορτογαλίας, μια από τις μεγάλες αυτοκρατορίες της Ευρώπης, μετάφεραν πολλούς σκλάβους από την Αφρική. ¨Ετσι μέσα στη δουλεία, στις διαφορετικές κουλτούρες, και σε μια ελπίδα εξέγερσης γεννήθηκε το capoeira. Αυτός ο χορός των δούλων φαινόταν αρκετά αθώος για να αποτελεί απειλή για τα αφεντικά. Σιγά σιγά εξελισσόταν όμως και γίνοταν όλο και πιο επιθετικός. Με τις ολλανδικές εισβολές (1600) η καταπίεση και η αυστηρή παρακολούθηση των σκλάβων χαλάρωσε. Συνεπώς, με την αμέλεια των αρχών, οι σκλάβοι βρήκαν ευνοϊκές τις συνθήκες για να αυξήσουν τις φυγές τους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα ‘Quilombos’. Τα ‘Quilombos’ ήταν οργανωμένες κοινότητες σκλάβων φυγάδων που βρίσκονταν σε στρατηγικά σημεία, κρυμμένα στα τροπικά βραζιλιάνικα δάση. Σ’ αυτό το νέο σπίτι οι μαύροι μπορούσαν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή, ζώντας ελεύθεροι και μπορώντας να εκφράσουν την πλούσια κουλτούρα των προγόνων τους και να διαδώσουν το capoeria. Happy End!
Το capoeira σταματήσε να χρησιμοποιείται σαν μέσο βίας και έμεινε σαν μια ιδέα “είμαστε οικογένεια, είμαστε φίλοι, παίζουμε, δεν παλεύουμε.” Στη πορεία όμως καθώς άλλαζαν τα δεδομένα κάποιες σχολές άρχισαν να αναγεννούν το επιθετικό στυλ με full contact μάχες μέσα στη “Roda”και να προσθέτουν στοιχεία από άλλες πολεμικές τέχνες. Όποτε το συμπέρασμα είναι ότι μπορεί να ενταχθεί στις πολεμικές τέχνες εφόσον εφαρμόστηκε για αυτοάμυνα με μια Α επιτυχία εκείνη την εποχή.
Είναι αρκετά εντυπωσιακό να βλέπεις δύο Mestre (είναι κατί σαν δάσκαλος,sifu κτλ.) να χορεύουν-παλεύουν μέσα τον κύκλο. Πόσο αποτελεσματικό όμως μπορεί να γίνει το capoeira στο δρόμο σε μια κατάσταση που η βία είναι μονόδρομος; Κάθε πολεμική τέχνη εκεί δυνατά και αδύναμα σημεία, έτσι και το capoeira κάπου υπερτερεί και κάπου υστερεί. Έτσι παράτολμα θα προσεγγίσω τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα έτσι όπως τα αντιλαμβάνομαι.
H ginga είναι μια βασική, αδιάκοπη κίνηση του capoerista (όπως δείχνει το τελευταίο σχήμα) που τον βοηθάει να αποφεύγει τις επιθέσεις του αντιπάλου, ταυτόχρονα αποσπά την προσοχή του και είναι σε θέση από την αποφυγή να βγει κατευθείαν στη επίθεση. Με αρκετή προπόνηση το ginga βοηθάει και στην αντοχή που αποτελεί βασικός παράγοντας. Η πολεμική θέση είναι στενά συνδεδεμένη με το έδαφος. Αυτό σημαίνει, χαμηλό κέντρο βάρους. Επίσης τα ταχύτατα λακτίσματα και η γρήγορη εναλλαγή τους από αριστερά, δεξιά, πάνω και κάτω, προειδοποιούν τον αντίπαλο να μην πλησιάσει. Όλα αυτά βέβαια εξαρτώνται από τον τρόπο της εξάσκησης και τις ώρες που έχει αφιερώσει κάποιος και αυτό ισχύει παντού. Και για του λόγου το αληθές αυτός είναι ένας λόγος που kick boxers έχουν το avantage στο δρόμο, σαν αθλητές αφιερώνουν πολύ χρόνο στην προπόνηση.
Στα σημεία τώρα που υστερεί το capoeira είναι επειδή ακριβώς η πολεμική θέση είναι χαμηλά στο έδαφος, είναι εύκολο να ανατραπεί από έναν σωματώδη αντίπαλο, γιατί στο δρόμο όλα τα σενάρια είναι πιθανά. Ακόμα ένα μείον είναι ο χώρος που απαιτείται, δηλαδή σε ένα σενάριο ασανσέρ ή στενό δρομάκι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει όπως μια πολεμική τέχνη κλειστού τύπου. Σε αυτό το σημείο το capoeira έχει μείνει ακόμα στους σκλάβους (καλοπροαίρετο σχόλιο), ίσως επειδή ήθελαν να το κρατήσουν σαν κάτι καλό ή σαν ένα στοιχείο κουλτούρας και όχι σαν κάτι που να παραπέμπει σε μάχη.
Κάτι που με εντυπωσίασε είναι ότι την ώρα που εκτελούνται όλες αυτές οι ακροβατικές κινήσεις πρέπει τα μάτια να κοιτούν πάντα τον αντίπαλο, πράγμα δύσκολο. Όταν ένας φίλος που ασχολείται αρκετό καιρό με capoeira μου έδειξε μια κίνηση, την Meia-lua de Compasso την ώρα που κεφάλι μου ήταν ανάποδα έπρεπε να κοιτάζω το πάτωμα για να μη ζαλιστώ και πέσω.
Meia-lua de Compasso
Προσωπικά, πιστεύω δε θα ταίριαζε σε κάποιον που αναζητά τεχνικές αυτοάμυνας ή κάτι μαχητικό. Όπως και να έχει όμως το capoeira είναι χορός, εκτόνωση, διασκέδαση και μέσα σε αυτό το κομμάτι του έχει και το πολεμικό στοιχείο που το κάνει συναρπαστικό. Θα ήθελα να ακούσω σχόλια και απόψεις από άτομα που γνωρίζουν περισσότερα ή έχουν μια διαφορετική προσέγγιση. Θα τα πούμε πάλι σε δύο βδομάδες.
Καλό Καλοκαίρι
Ginga
Γιάννης Βασσάρας
gvassaras@rouamat.com
